TRENDËT E TRADITËS SONË KULTURORE FETARE DHE KOMBËTARE

Trendët
e traditës sonë kulturore fetare dhe kombëtare :

SYNETITË
ME UNIFORMA TË SULLTAN PELMEZIT

Se
si po i helmojmë fëmijët tanë , që nga zhveshja
e pelenave e deri në vdekje , duke ua mbjellë në gjak
dashurinë ndaj kulturave dhe traditave të huaja fetare ,
këtë më së miri e dëshmojnë ceremonitë fetare të cilat organizohen
në rastet e synetive të fëmijëve tanë meshkuj !

Dasmat
dhe ceremonitë të cilat zhvillohen e eksponohen para publikut
të gjerë me rastin e këtyre synetive , janë shumë
të çuditshme dhe ato përveç që kushtojnë me çmime marramendëse
, prapa skenarëve të tyre fshihet një propagandë shumë e rrezikshme
për botën e të rinjve , veçanërisht fëmijëve tanë, të cilëve
që nga hapërimet e para në këtë botë, iu mbillet dashuria dhe
lakmia ndaj vlerave dhe traditave të huaja kulturore !

Përveç
shpenzimeve marramendëse rreth organizimit të dasmave të
synetive tek ne, duke filluar nga thirrjet e një numri të
madh mysafirësh , sigurimi dhe pagesat e xharrahëve , sigurimit të
hoteleve, apo restoranteve , sigurimit të grupeve muzikore artistike
(madje edhe nga dy-tri palë sish), ushqimi, pijet, ëmbëlsirat, lukset,
dekoret... rëndësia më e madhe propaganduese publike , pa dyshim
se i kushtohet fëmijës – djalit, i cili do të bëhet synet !

Rëndësia
më e madhe rreth përgatitjes së dasmës së synetisë, i kushtohet
sigurimit të uniformës së djalit, uniformë kjo që fund e krye është
e dizajnuar me elemente orientale e që është imitim i uniformave
ushtarake të sulltanëve dhe pashallarëve osmanlinj ?! Këto uniforma
që nga këpucët e deri tek kapela, janë të stolisura me simbole
të gjeneralëve të ushtrive turke dhe me mbishkrime në gjuhën arabe
:”Mashallah” dhe “Bismilah”!

Për
t’ ua siguruar këto uniforma sulltanësh, fëmijëve të vet, me
rastin e synetive të tyre, po qe se nuk do të gjenden në tregun kosovarë,
shumë kush do t’ ia mësyjë edhe Turqisë, për blerjen dhe sigurimin
e tyre me kohë ! Jo rrallë, në kombinim me këto uniforma do të
vijnë edhe shpatat e stilit të Sulltan Muratit !

Për
ta reklamuar dhe propaganduar këtë lloj synetie dhe djalin e veshur
në këtë uniformë si gjeneral, të cilin vështirë se do ta njohin
moshatarët e tij, angazhohen veturat më luksoze të zbuluara , ose
edhe çeze kuajsh, me të cilat do të zhvillojnë defile nëpër të
gjitha rrugët dhe sheshet e qytetit, me qëllim që moshatarët e tij,
të cilët ende nuk e kanë kryer synetllëkun, t’ i lakmojnë atij
dhe të bëjnë trysni tek prindërit e tyre, që t’ i bëjnë synet
edhe ata sa më shpejt që është e mundur, nga se i nxitë lakmia
për uniforma gjeneralësh dhe dhurata parash të cilat zakonisht ua
dhurojnë mysafirët dasmorë me rastin e synetisë, duke ia mbushur
kapuçin me të holla !

Profesioni
im dhe përvoja më se 40 vjeçare, më ka mundësuar që
të jem pjesëmarrës i drejtpërdrejtë i këtyre dasmave
nëpër shumë qendra, vendbanime e krahina të ndryshme shqiptare,
ku kam pa dhe mësuar shumëçka nga traditat dhe ceremonitë e këtij
lloji! Fatkeqësisht , kurrë nuk më ka ndodhur që në dasmat e synetive
dhe në veshjet solemne të fëmijëve të cilët bëhen synet, ta shoh
as më të voglin simbol kombëtar shqiptar, si që është flamuri
kombëtarë, kostumet kombëtare dhe plisi i bardhë?!

Kësaj
dukurie të shëmtuar , e cila nuk ka të bëjë aspak
me traditat dhe kulturën kombëtare shqiptare, po ia shtoj edhe ca
vargje të marra nga një parodi e imja në formë të këngëve
të konagjegjit , e cila i kushtohet kësaj problematike:


Kajë
moj çikë , kajë e kup ,

Po t’ çojnë
nuse ndër magjup !

S’ janë
magjup, po janë mefterë –

Krejt qytetin
e çojnë n’ poterë !


Kush ta bajnë
ndo ‘i djalë synet –

Burrin tand
vjen e ta thërret ,

N’ kamiona
e n’ traktora ,

Bien tupani
e ngrihet hora !


Se kur t’
bien n’ tupan guxhumi –

Krejt qyteti
çohen prej gjumi !

Po bien t’
vjetrit “Shahadet” –

A u ba luftë
, a u ba tërmet ?!


-Nuk asht luftë,
nuk asht tërmet ,

Po e kanë
ba nji djalë synet !

E kish nana
, djalë hasret ,

Para tij, i
kish pas edhe tetë !


Ky synet asht
krejt “normal” –

Vishet djali
, si “gjeneral”,

N’ ballë
i shkruen “Mashallah”,

Poshtë
i shkruen “Bismilah”!

...............................................

Pjesëmarrja
në “Qelime” me tri palë kapela ?!

Më
rastisi sivjet, që të më ftojnë për të
marrë pjesë në një “Qelime” e cila i kushtohej
një të vdekuri . Kësaj thirrje iu përgjigja pozitivisht, nga dëshira
për t’ia bërë nderimet e fundit personit të vdekur , edhe pse
unë absolutisht nuk jam ithtarë e këtyre ceremonive !

Shkova
në vendin dhe në orën e caktuar sipas ftesës, por
që në hyrje të lokalit ku ishte caktuar mbajtja e
kësaj “Qelimje”, u zhgënjeva aq shumë sa edhe u pendova përse
shkova?!

Po
sa hyra brenda atij lokali, i përshëndeta të gjithë në
gjuhën shqipe:”Mirë dita dhe mirë se ju gjejë!” Por, asnjëri
prej tyre , nuk ma ktheu përshëndetjen në gjuhën shqipe! Të gjithë
të pranishmit mu vërsulën si një kor i zhabave , duke mërmëritur:
“Merhaba!”...

Çka
me pa në atë dhomë të vogël, që nuk ishte më e madhe se sa 8
me 4 metra, ishin grumbulluar më se 80, apo 100 njerëz, të rrastuar
njëri pranë tjetrit, sa nuk mund t’ iu gjenin vend as këmbëve
të veta mbi të cilat ishin kërrusur ! Ishte vapë e madhe. Frymëmarrja
sa vinte e bëhej më e rëndë dhe më e ngulfatur ! Kishte shumë
njerëz të moshuar e të sëmurë, nga goja e të cilëve kundërmonin
lloj – lloj erërash . Kundërmonin edhe erërat e këmbëve të cilat
u ishin djersitur nga vapa e madhe dhe ngushtësia e dhomës!...

Po
sa e sodita mirë dhomën dhe pjesëmarrësit e “Qelimes” ,
më ra në sy diçka edhe më e çuditshme, nga e cila u ndjeva shumë
keq në mesin e tyre !

Pashë
se në atë mes të mysafirëve, i vetmi isha unë
që nuk kisha kapele mbi kokë?!

Të gjithë
pjesëmarrësit më shikonin me ironi, si të isha unë
ndonjë ujk në mes delesh ?!

Ajo
që më habiti më së shumti në këtë
“Qelime”, përveç asaj që pashë se të gjithë pjesëmarrësit
i kishin kokat e mbuluara me kapela, ishte një fenomen tjetër që
unë nuk e kisha pa më herët nëpër tubimet e ngjashme ! Mbi kokat
e mysafirëve të pranishëm, reflektonin tri palë kapela dhe ato:

• Në krye të vendit
  reflektonin kapelat kuq e bardh të një grupi hoxhallarësh .
  
• Pranë tyre, reflektonin
  kapelat me ngjyrë të verdhë të cilat i kishin vu një numër i madh
  i hanxhinjve, dhe
  
• Pjesa tjetër e
  mysafirëve që nuk kishin tituj fetarë , i kishin vu mbi kokë disa
  tërleme të bardha, me shumë vrima dhe qëndisje me gjilpëra !
  

Askush prej
tyre nuk e kishte së paku një plis të bardhë shqiptar
mbi kokë ?!

Aty, mungonin
vetëm hiramet e bardha të pëlhurës së arabëve !

Deri
sa kori i burrave e këndoi 72.000 herë refrenin:”La ilahe ilallah”,
unë i bëja pyetje vetit:”A thua jam në Kosovë, apo në Mekë e
Medinë?!”

Propaganda
e tillë , përmes kapelave arabe, ua shton bindjen të rinjve
se “po nuk e pate kapelën arabe mbi kokë, do të llogaritësh si
njeri i pa fe dhe i pa dëshiruar në rrethet e ceremonive të këtilla”!

Koncertet, festivalet dhe manifestimet
kulturore – nëpër sheshe, livadhe, fusha e male?!...


Derisa
në vitet më të vështira , kur ne nuk kishim as liritë
elementare si një popull, apo si një komb , për ta jetuar
jetën të lirë dhe të lumtur, për t’i kultivuar
vlerat e kulturës sonë tradicionale kombëtare , megjithatë gjendeshin
forma të ndryshme dhe nuk lejohej me asnjë kusht që të shuhet kultura
dhe tradita jonë e lashtë dhe e begatshme kombëtare .

Nuk
janë të largëta vitet dhe kohët kur në qytetet dhe
qendrat tona urbane , po qe se organizohej ndonjë koncert, festival
apo manifestim kulturor , asnjëherë nuk shtrohej pyetja se a do të
shkohet në ato programe, por lufta më e madhe ishte rreth sigurimit
të vendeve dhe buletave, pa u diskutuar kurrë as çmimi i buletave
!

Në
programet e tilla muzikore, qofshin ato grupe muzikore, ansamble, apo
festivale, çmohej lartë kënga e mirëfilltë tradicionale shqipe,
çmoheshin artistët e këngës popullore, çmoheshin orkestrat, çmohej
kënga atdhetare kombëtare dhe gjithë ai bagazh që kishte të bënte
me organizimin dhe kultivimin e vlerave kombëtare.

Programet
e tilla kulturore : koncertet, festivalet dhe manifestimet e ndryshme
muzikore , organizoheshin ekskluzivisht nëpër sallat e ndryshme koncertale,
shtëpi të kulturës, salla të teatrove etj. të cilat
ishin të administruara dhe mbikëqyrura rreptësishtë nga organet
e qeverisë pushtet-mbajtëse !

Nën
ato kushte dhe rrethana të hekurta, këndohej e vallëzohej shqip
dhe kombëtarisht, duke mos i lënë anash asnjëherë luftëtarët,
trimat, dëshmorët dhe heronjtë e kombit !

Ëndrra
më e madhe e çdo shqiptari, në atë kohë, ishte se a do të vijë
ndonjëherë dita, kur ne do t’ i kemi në duart tona institucionet
kulturore, shtëpitë e kulturës, sallat koncertale, hallat sportive...dhe
a do të vjen ndonjëherë dita, kur ne do të këndojmë këngë pa
censurë duke marrë frymë shqip lirisht , pa dhunë e pa ndëshkime?!

Pas
derdhjes së gjakut të bijve dhe bijave më të
mira të Atdheut, kjo ëndërr u bë zhgjëndërr dhe liria
e shumëpritur erdhi edhe për ne !

Por
çka po ndodhë tash me kulturën tonë?

Këngët
patriotike u harruan. Entuziazmi dhe amatorizmi kulturor gati se u shuan,
nga se ato nuk gëzojnë kurrfarë përkrahjesh as morale, as materiale
e as institucionale. Këngët tradicionale kombëtare censurohen nga
kanale të fshehura të nëntokës .

Mbi vlerat
e mirëfillta mbisundojnë antivlerat.

Sallat
e koncerteve, festivaleve dhe manifestimeve të ndryshme kulturore,
sot bëjnë gjumë të rehatshëm dhe mrizojnë
në heshtje, nga se më atyre askush nuk ua prishë qetësinë!
Në këto salla, sot, le të vjen kushdo qoftë prej
artistëve, këngëtarëve, grupeve, ansambleve, festivaleve, manifestimeve
të ndryshme kulturore, është krejtësisht e kotë, nga se në to,
më askush nuk do të shkojë për t’ i përcjellë programet edhe
po qe se hyrja në salla do të ishte gratis (pa pagesë)!

Pra,
publikun e kemi humbur në tërësi dhe interesimi i tij për shfaqjet
muzikore artistike ka rënë në zero . Pse dhe si e kemi humbur publikun
deri në këtë shkallë, ka shumë e shumë arsye dhe indikatorë .

Organizatorët
e programeve të ndryshme muzikore, duke filluar nga koncertet,
manifestimet e ndryshme kulturore, festivalet, duke e pa se publiku
ynë, më nuk do të shkojë nëpër salla për të ndjekur aktivitetet
e tyre, madje për shitjen e buletave as që mund të diskutohet, ia
filluan që ta aplikojnë një formë të re të shfaqjes së programeve
muzikore dhe kulturo – artistike . Ata, me grupet muzikore dhe artistët
e tyre, ia filluan të dalin nëpër sheshe të qyteteve për t’ i
shfaqur programet e tyre para publikut të gjerë, pa buleta dhe pa
obligime tjera! Mendonin se përmes fuqisë së altoparlantëve publike,
do ta joshin publikun dhe në shfaqjet e tyre do të vinte e tërë
popullata i madh e i vogël për t’ i përcjellë programet!

Kjo
metodë e organizimeve të koncerteve publike, festivaleve
dhe manifestimeve të ndryshme kulturore, zgjati një kohë relativisht
të shkurtër dhe publiku shumë shpejt u iritua dhe iku edhe nga këto
vend- shfaqje ! Sa për ilustrim, po e përmendim vetëm një shembull
të kësaj vere, kur në sheshin e qytetit të Gjilanit u organizua
një koncert përshëndetës për mërgimtarët tanë, në të cilin
nuk erdhën hiq më shumë se 200 fëmijë e të mitur, por jo edhe
qytetarët e rritur dhe mërgimtarët?!

Organizatorët
e programeve të ndryshme të jetës sonë muzikore,
si që janë ata të koncerteve dhe festivaleve muzikore,
kohët e fundit duke e pa se publiku iu iku nga sallat e ndryshme dhe
nga sheshet e qyteteve, tani kanë filluar të organizojnë koncerte
, festivale dhe manifestime të ndryshme kulturore nëpër
livadhe, fusha dhe male të ndryshme gjithandej fshatrave të Kosovës
!

Tani,
shtrohet pyetja:- Po bëri e na iku publiku edhe nga livadhet, fushat
dhe malet, ku do të shkojë publiku dhe nga do të shkojnë organizatorët
e manifestimeve të ndryshme kulturore ?!
Gjilan, më
16 Gusht 2009. Demir KRASNIQI