Ato tė cilave i referohemi si vlera morale, janė koncepte tė paraqitura nga religjioni e qė e bėjnė jetėn tė bukur e tė shpėrblyer. Saherė qė kėto vlera shtrembėrohen, ballafaqohemi me pamje shqetėsuese nė shoqėri. E para, nė njė ambient ku nuk ka rregulla e kufizime, mbizotėron paligjshmėria. Nė kėtė sistem, secili vė rregullat e parimet e veta, tė bazuara nė kritere tepėr tė ndryshme. Parimi bazė qė aplikohet nė shoqėritė injorante ėshtė qė tė mos shkohet nė ekstreme tė sjelljes shoqėrore qė do tė nxisin reagime shoqėrore. Ėshtė e pranuar gjerėsisht se mund tė bėhet ēdo e padrejtė, pėrderisa kjo nuk bėhet publike. Njerėzit injorantė mbajnė fjalime pėr sjelljen virtuoze e morale, ose I dėnojnė ata qė kanė pikėpamje tė tjera. Sidoqoftė, ata pėr vete i shkelin kėto vlera saherė qė janė tė bindur se nuk i sheh askush.
Ky nė tė vėrtetė ėshtė themeli kryesor mbi tė cilin qėndron filozofia e tyre. Ata kurrė nuk mendojnė se Allahu i rrethon nė ēdo moment, ata kurrė nuk e konceptojnė se Ai sheh ēdo vepėr qė ata bėjnė dhe dėgjon ēdo fjalė qė ata lėshojnė. Ata e shohin degjenerimin si njė mėnyrė moderne tė tė jetuarit.
Ata frikėsohen se do tė jenė tė poshtėruar nėse nuk e projektojnė imazhin e personit modern. Ky imazh para sė gjithash thėrret pėr talljen e vlerave morale siē ėshtė ndershmėria. Pėr shembull, dikush qė ia kthen pronarit paratė qė ka gjetur nė rrugė, ėshtė qesharak. Nė njė situatė tė tillė, sjellja e pranueshme sipas njerėzve injorantė do tė ishte qė paratė tė mos ktheheshin. Ky shembull reflekton vetėm njė aspekt tė tė kuptuarit tė vlerave morale nė shoqėritė injorante. Konceptet si ndershmėria dhe thjeshtėsia gjithashtu humbin rėndėsinė e tyre. Falsifikimi dhe tė gėnjyerit pranohen si diēka normale. Personi mund tė kryejė vjedhje meqė nuk sheh asgjė tė keqe nė tė. Ngjashėm, nė kėtė sistem secili mund tė gėnjejė sa herė qė tė dojė. Nė kėtė sistem ata qė mendojnė ndryshe nuk kanė tė drejtė tė kundėrshtojnė sepse edhe ata kanė tė drejtė tė sillen lirisht (!) nė pajtueshmėri me vlerat e tyre morale.
Kurani e bėn tė qartė se njerėzit qė zbatojnė vlerat morale tė kohės sė injorancės vuajnė pėr kėtė:
All-llahu nuk u bėn asgjė tė padrejtė njerėzve, por ata i bėjnė tė padrejtė vetes sė tyre. Surja Junus: 44
Nė shoqėritė ku njerėzit zbatojnė vlerat religjioze, ata sillen me pėrgjegjėsi ndaj njėri tjerit meqė kanė frikė nga Allahu. Ata kurrė nuk denjojnė qė tė jenė tė pandershėm ose tė pasinqertė, dhe sigurisht kurrė nuk I shtyjnė gjėrat deri nė ekstreme pėr t'I bėrė gjėrat tė vėshtira pėr tė tjerėt. Vlerat morale bėhen bazė e tė gjitha akteve dhe sjelljeve.
Ky nė tė vėrtetė ėshtė themeli kryesor mbi tė cilin qėndron filozofia e tyre. Ata kurrė nuk mendojnė se Allahu i rrethon nė ēdo moment, ata kurrė nuk e konceptojnė se Ai sheh ēdo vepėr qė ata bėjnė dhe dėgjon ēdo fjalė qė ata lėshojnė. Ata e shohin degjenerimin si njė mėnyrė moderne tė tė jetuarit.
Ata frikėsohen se do tė jenė tė poshtėruar nėse nuk e projektojnė imazhin e personit modern. Ky imazh para sė gjithash thėrret pėr talljen e vlerave morale siē ėshtė ndershmėria. Pėr shembull, dikush qė ia kthen pronarit paratė qė ka gjetur nė rrugė, ėshtė qesharak. Nė njė situatė tė tillė, sjellja e pranueshme sipas njerėzve injorantė do tė ishte qė paratė tė mos ktheheshin. Ky shembull reflekton vetėm njė aspekt tė tė kuptuarit tė vlerave morale nė shoqėritė injorante. Konceptet si ndershmėria dhe thjeshtėsia gjithashtu humbin rėndėsinė e tyre. Falsifikimi dhe tė gėnjyerit pranohen si diēka normale. Personi mund tė kryejė vjedhje meqė nuk sheh asgjė tė keqe nė tė. Ngjashėm, nė kėtė sistem secili mund tė gėnjejė sa herė qė tė dojė. Nė kėtė sistem ata qė mendojnė ndryshe nuk kanė tė drejtė tė kundėrshtojnė sepse edhe ata kanė tė drejtė tė sillen lirisht (!) nė pajtueshmėri me vlerat e tyre morale.
Kurani e bėn tė qartė se njerėzit qė zbatojnė vlerat morale tė kohės sė injorancės vuajnė pėr kėtė:
All-llahu nuk u bėn asgjė tė padrejtė njerėzve, por ata i bėjnė tė padrejtė vetes sė tyre. Surja Junus: 44
Nė shoqėritė ku njerėzit zbatojnė vlerat religjioze, ata sillen me pėrgjegjėsi ndaj njėri tjerit meqė kanė frikė nga Allahu. Ata kurrė nuk denjojnė qė tė jenė tė pandershėm ose tė pasinqertė, dhe sigurisht kurrė nuk I shtyjnė gjėrat deri nė ekstreme pėr t'I bėrė gjėrat tė vėshtira pėr tė tjerėt. Vlerat morale bėhen bazė e tė gjitha akteve dhe sjelljeve.